Ana Başlık: Alışkanlıkların Nöro Kodu
1. İrade Zayıflığı ve Ertelenen Hedefler
Birçok insan her hafta başında spora başlamak, kitap okumak veya sağlıklı beslenmek gibi yeni kararlar alır.
Pazartesi günü yüksek motivasyonla başlansa da genellikle hafta ortasına gelindiğinde bu kararlardan vazgeçilir.
Bu durum, kişinin kendisini iradesiz hissetmesine ve neden bir türlü başaramadığını sorgulamasına yol açar.
2. İradenin Pil Metaforu
Alışkanlıkları sürdürmekteki bu zorluk kişisel bir zayıflık değil, beynin çalışma prensibiyle ilgilidir.
İrade gücü, bir telefonun bataryası gibidir. Sabahları veya yeni bir karar alındığında doludur.
Gün içinde verilen her karar ve karşı konulan her arzu bu bataryayı tüketir.
Alışkanlıklar ise şebeke elektriği gibidir; otomatik olarak devreye girer ve neredeyse hiç enerji harcamazlar.
3. Beynin Enerji Tasarrufu ve Otomatik Pilot
Beynin en temel çalışma prensiplerinden biri enerji tasarrufu yapmaktır.
Yeni kararlar vermek ve irade kullanmak çok fazla enerji gerektirdiği için beyin bundan kaçınır.
Bu yüzden beyin, daha az enerji harcamak için bilinen ve tekrar eden davranışları, yani alışkanlıkları devreye sokar. Bu duruma "otomatik pilot" modu denir.
4. Alışkanlıkların Oluşumu: İlişkilendirme Prensibi ve MIT Deneyi
Beyin, gördüğü her şeyi (nesne, yiyecek, insan vb.) geçmiş kayıtlardaki anılarla ilişkilendirerek çalışır.
Bir ipucu gördüğü anda, daha önce ne yapıyorsa aynı davranışı refleks olarak tekrarlamak ister.
MIT'de farelerle yapılan bir deneyde, labirentin sonundaki çikolatayı arayan farelerin beyin aktiviteleri ilk başlarda çok yüksektir.
5. Alışkanlık Döngüsü: İşaret, Rutin, Ödül
Fareler labirentin yolunu ezberledikten sonra, beyin aktivitelerinin neredeyse tamamen durduğu gözlemlenmiştir.
Beyin aktivitesi sadece labirentin başında (işaret) ve çikolatayı aldıkları sonda (ödül) yükselmiştir. Beyin, geri kalan zamanda otomatik pilota geçmiştir.
Bu durum "Alışkanlık Döngüsü" olarak adlandırılır ve 3 aşamadan oluşur:
İşaret: Davranışı tetikleyen dış veya iç uyaran.
Rutin: Gerçekleştirilen eylem (fiziksel veya zihinsel).
Ödül: Beynin bu döngüyü hatırlamasını sağlayan haz veya tatmin duygusu.
6. Kötü ve İyi Alışkanlıklar Arasındaki Fark
Kötü alışkanlıkların (sigara, abur cubur) kırılması zordur çünkü anında haz ve ödül (dopamin salgısı) verirler.
İyi alışkanlıkların (spor yapmak) ödülü ise genellikle uzun vadelidir ve ilk başta yorgunluk gibi olumsuz hisler yaratır.
Beynimizin ilkel ödül merkezi, anlık hazzı gecikmiş hazza tercih ettiği için kötü alışkanlık döngüsü çok güçlü hale gelir ve bu duruma "aşerme" (craving) denir.
7. Alışkanlık Döngüsünü Kırmak ve Hayatı Tasarlamak
Bir alışkanlığı değiştirmek için döngünün tamamını yok etmek gerekmez. İşareti ve ödülü sabit tutup sadece aradaki "rutini" değiştirmek yeterlidir.
Yeni bir alışkanlık kazanmak için hayatı bir mimar gibi tasarlamak gerekir.
İstenen davranışı kolay ve görünür hale getirin (Örn: Telefon yerine yatağınızın başına kitap koymak).
Davranışı zorlaştırmak için engeller koyun (Örn: Spor çantasını kapının önüne koyarak gitmeyi kolaylaştırmak).
8. Hata Yapmak ve Motivasyonu Korumak
Yeni bir alışkanlık kazanmaya çalışırken bir gün hata yapmak veya aksatmak normaldir.
Önemli olan kural şudur: "Asla iki kez üst üste aksatma." Bir gün hata yapsanız bile ertesi gün mutlaka devam edin.
Mükemmeliyetçi olmayın. Ayda 12 kez spor yapmayı hedefleyip 10 kez yaptığınızda başarısız olduğunuzu düşünmek yerine, 10 kez yapmanın büyük bir başarı olduğunu kabul edin.
9. İradenin Ötesinde: Güçlü Bir "Neden" Bulmak
Başarılı insanlar, ne yapmaları gerektiğine net karar verdikleri için iradeye daha az ihtiyaç duyarlar.
Gözlerini kamaştıracak kadar büyük bir hayalleri veya onları harekete geçiren çok güçlü bir "nedenleri" vardır.
Bu güçlü neden (çocuklarına örnek olmak, zor bir durumu bir daha yaşamamak vb.) kişiyi adeta çeker ve zor anlarda pes etmesini engeller.
Hayatınızda değiştirmek istediğiniz şeyler için sizi ateşleyecek güçlü bir "neden" bulmak, irade gücünden çok daha etkilidir.
Yorumlar
Yorum Gönder